Александра Гаврильевна СТЕПАНОВА

Эдьиийим Александра Гаврильевна 1929 с. Улгумдаҕа бааһынай кэргэнигэр төрөөaүoy. Аҕата Степанов Гаврил Гаврильевич, ийэтэ Степанова Ирина Егоровна диэннэр этэ. Ийэтэ, элбэх оҕолоох буолан, пособие ылар эбит. Онтон биир саастааҕар аҕата өлбүт. Элбэх оҕону соҕотоҕун кыайан көрөр кыаҕа суох буолан, ийэтэ эдьиийбин ыалга ииттэрэ биэрбит. Ииппит ийэтэ Степанова Татьяна Васильевна, кэргэнэ эрдэ өлбүт. Онон ийэтэ кинини соҕотоҕун улаатыннарбыт. Ийэтэ саҥа тэриллибит «Маркс» холкуоска үлэлээбитэ, бастыҥ стахановец үлэһит эбит. 1940 с. үһүс кылааска үөрэнэ сырыттаҕына ииппит ийэтэ өлөн хаалан, тулаайах хаалбыт. Эдьиийим төрөппүт ийэтигэр барбатах. «Ииппит ийэбин Татьяна Васильевнаны ордук сөбүлүүрүм» диэн кэпсиирэ, ол иһин төрөппүт (дьонугар) ийэтигэр барбатах. Сэрии буолар сылыгар эдьиийим 12 саастаах эбит. Ол кэмҥэ төрөөбүт ийэтэ төттөрү ылбыт. Ити кыһын аччыктаан хас да оҕо өлбүт. Нээлбиктэттэн Марбаҕа (ол саҕана оскуола Марбаҕа баар эбит) сатыы кэлэн үөрэнэр үһү. Нээлбиктэ, Улгумда түбэ оҕолорунуун бары күүтүһэн бииргэ кэлэллэр, үөрэнэн бүтэн баран сатыы төттөрү дьиэлэригэр бараллар үһү. Дьоно биирдэ аһыыр ыһыктара диэн лэппиэскэ тооромоһун биэрэн ыыталлар эбит. Кыһыҥҥы ахсынньы, тохсунньу аам-даам тымныытыгар сатыы хааман тоҥон сүүрэллэр үһү. Улгумдаттан Степанов Петр Николаевич үөрэммит, кини оҕолортон кыра саастаах эбит. Эдьиийим: «Мэлдьи кинини күүтэн, бииргэ кэлэр этибит. Илиилэрэ тоҥон, соннорун тимэҕэ төлө барарын кыайан тимэхтэммэтин тимэхтиирим», – диэн кэпсиирэ. 1942 с. 4-с кылааһы бүтэрбит. Ас-таҥас кырыымчыгыттан салгыы кыайан үөрэнэр кыаҕа суох буолан, Сунтаарга эдьиийигэр Мартынова Дарья Алексеевнаҕа оҕо көрө киирбит. 1944 сылтан заготскотка үлэлээбитэ. Манна сэрии бүтүөр диэри үлэлээбитэ. Онтон 1947 с. дойдутугар тахсан холкуоска сайын хонуу араас үлэтигэр үлэлээбитэ. Нээлбиктэ ферматыгар арыыһытынан үлэлээбитэ. 1960 с. Андылаахха ньирэй көрөөччүннэн үлэлээн үрдүк ситиһиилэрин иһин «Коммунистическэй үлэ ударнига» буолбута. 1965 с. Москва куоракка норуот хаһаайыстыбатын ьбыыстапкатыгар бастыҥ үлэһит буолан кэлбитэ. 1968 с. совхозка аан бастаан ынаҕы искусственнай сиэмэлээһин үлэҕэ киирбитэ. Ити сыл Дьокуускайга Мархаҕа кууруска баран үөрэнэн кэлэн, осеменатор идэтин ылбыта. Нээлбиктэ ферматыгар осеменаторынан 18 сыл үлэлээбитэ. Сыһыарыллыбыт сүүс төбө ынаҕы сиэмэлээн, барыта 100% ууланнарбыта. 1982 с. тыа хаһаайыстыбатын осеменаторын маастарын аатын бастакы кылааһын ылбыта. 1979 с. пенсияҕа тахсыбыта эрээри үлэлиирин уураппатаҕа. Нээлбиктэ биригээдэтигэр үлэлиир кэмигэр эдэр ыччаты үлэҕэ уһуйууга наставник быһыытынан сылдьыбыта. Холкуоска, совхозка 40 тахса сыл үлэлээбитэ.1965 с. «Саха АССР бастыҥ телятницата» бэлиэнэн, совхоз бочуотунай грамоталарынан, махтал суруктарынан уонна мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Мин эдьиийбиниин Александра Гаврильевналыын оскуоланы бүтэрэн үлэлиэхпиттэн (1973 с.) бииргэ олорон, алтыһан үлэлээбиппит. Пенсияҕа тахсан, үлэлээн бүтэн баран биһиэхэ кэлэн олорбута, кэргэннэммэтэҕэ. Отуттан тахса сыл бииргэ олорон, биһиэхэ ийэбит, оҕолорго эбэлэрэ буолбута. «Кырдьар сааспар сынньалаҥнык олордум. Эрдэ төрөөн сэрии сылларыгар аччыктаан өлө сыһан, холкуос ыарахан үлэтигэр тоҥо-хата үлэлээн, кэлин сэрии бүтэн эйэлээх олох буолан олох көнөн барбыта. Ол туһугар сынньанары билбэккэ үлэлээбиппит», – диирэ эдьиийим Александра Гаврильевна. Таптыыр, ытыктыыр эдьиийбит, эбэбит 83 сааһыгар олохтон туораабыта. Кини сэмэй, үтүө-мааны майгыта, мындыр өйө, киэҥ-холку санаата биһиги үйбүтүгэр-сүрэхпитигэр сүппэт өйдөбүл буолан мэлдьи иҥэн сылдьыа.

Татьяна Иннокентьевна МИХАЙЛОВА,балта, тыа хаһаайыстыбатын үoүөлээх үлэһитэ,

Бордоҥ нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо