Тыыл, үлэ ветерана

Анна Григорьевна НИКОЛАЕВА туһунан

уола Николаев Виталий Григорьевич,

2015 с. ыам ыйын 17 күнэ:

Мин ийэм1910 с. Тэҥкэҕэ, Тойбохойдуур суолга Саҥа Күөл диэн сиргэ 10 оҕолоох Яковлев Григорий Николаевичтаах диэн кыанар ыалга ахсыс оҕонон төрөөбүтэ. Сэрии иннинэ кэргэннэнэн 1938 с. Игнаты оҕоломмута. Кэргэнэ бу сиртэн эрдэ күрэнэн, оҕотун борбуйун көтөҕөөрү, сэрии саҕаламмытыгар килиэп сии диэн ааттаан Мухтуйаҕа (билигин Ленскэй) киирэн олорбута уонна Нэлэкэҕэ муҥхаҕа үлэлээбитэ, кэһиитин собо тыла мунньан киллэрэр эбит, таайдахха собонон биэрбэттэрэ буолуо.

Онтон Тэҥкэҕэ кэлэн колхоз ферматын араас ыарахан үлэтигэр эр дьону солбуйан үлэлээбитэ. Үлэһиттэргэ көлөһүн күнүгэр сылга биирдэ эт-арыы түҥэтэллэр эбит. Соҕурууттан табаар, ас-үөл кэлэрэ сэрии саҕана тохтообут, ол оннугар байыаннай нолуок диэн баар буолбут, өссө оборона фондугар таҥас, мал хомуйаллар эбит. Бу барыта эбэһээт туолуохтаах дьаһаллар этилэр.

“Урут Тэҥкэҕэ бурдук аhара үүнэрэ. Аччык дьылга дьоннор аhара абыраммыттара. Биhиги бэйэбит эмиэ бурдук ыhынарбыт. Илдьииҥҥэ бурдук буста да, хатаран баран суоруналаан сии охсорбут. Аччык буолан, мэлдьитин аhылык туhунан санаан тахсарбыт” диэн убайым Игнатьев Игнат Иннокентьевич ахтара. Игнат сэрии саҕана төһө да кыра буоллар, колхозка ыһыыга, хомуурга үлэлээбитэ, бурдук кылыһын, кутуйах, моҕотой хасааһын хомуйан ийэтигэр көмөлөһөрө.

Кураан дьылларга үрэххэ оттоммут оту сиэтэ ферма сүөһүтүн тыаҕа таһааран иитэллэрэ. Онно үлэлии сылдьан сэрииттэн бааһыран кэлбит Саввинов Семен Афанасьевыһы көрсөн билсэр. Кэлин ыал буолбуттара, 1947 с. Коляны оҕоломмуттара. Сэмэнэ сэриигэ бааһырбыта бэргээн 1952 с. өлөөхтөөбүтэ. Ол да буоллар ийэм санаатын түһэрбэккэ, өссө биир оҕолонон, сааһын тухары фермаҕа үлэлээн оҕолорун атаҕар туруортаабыта, үөрэхтэтэлээбитэ. Кэлин Улгумдаҕа көһөн баран, Нээлбиктэҕэ, Кумакылаах уонна Кур Оттоох диэн “Бордоҥ” совхоз ферматын сайылыктарыгар 1973 с. хараҕынан инбэлиит буолан уурайыар диэри үүт эрийээччинэн үлэлээбитэ. 1974 с. бастакы сиэнигэр, революция иннинэ сүрэхтэммит былыргы тацара кириэһин бэлэхтээбитэ уонна бастакы хос сиэммэр, салгыы биэрээриҥ диэн эппитин толорон, биһиги ийэ ууһун өйдөбүнньүгэ гынан көлүөнэттэн-көлүөнэҕэ бэриллэ туруо диэн эрэнэбит. Ийэбит бу сиртэн 1996 с. сэбиэскэй былааһы аһара түһэн барбыта, уҥуоҕар кириэс турбута.

1995 с. 85 сааһын туолар үбүлүөйүгэр үҥкүүлээн эргийэ сылдьара, билигин да харахпар баар курдук. 2005 с. уола, самодеятельнай композитор Николай Семенович ийэтигэр анаабыт ырыаларын хомуурунньуга тахсыбыта. Ийэбит олоххо дьулуура, дьоҥҥо-сэргэҕэ сыһыана оҕолоругар, сиэннэригэр, хос сиэннэригэр үтүө холобур буолан, биһиги сүрэхпитигэр мэлдьитин тыыннаах.