Тыыл, үлэ ветерана, сэрии огдообото

Дария Петровна КРАСКОВА.

Кини 1917 с. Сунтаар улууһун Куокуну нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕата эрдэ өлөн, ийэтэ иккиһин кэргэн тахсан Тойбохойго көһөн, оҕо сааһа онно ааспыта.

1935 с. Красков Алексей Федоровичка кэргэн тахсан Бордоҥ нэһилиэгэр көһөн кэлбитэ. Эдэр ыал түөрт оҕолонон, сүөһү иитэн колхоз төһүү, бастыҥ үлэһиттэрэ буолан, үлэ-хамнас, үөрүү-көтүү, дьол-соргу аргыстанан олорон испиттэрэ баара, былыта суох ыраас халлааҥҥа сааллар этиҥ эппитин курдук арҕаа сэрии саҕаламмытын туһунан суостаах-суодалаах сурах ыраах Бордоҥ ыалларын тилийэ көппүтэ... Сотору буолаат 1941 с. балаҕан ыйын саҕаланыыта нэһилиэк эдэр-чэгиэн дьонугар бэбиэскэлэри туттарбыттара. Бастакы хомуурга барааччылары кытта Дария кэргэнэ Алексей Федорович эмиэ барбыта. Дария эдэр дьоллоох-соргулаах олоҕун кырыыстаах сэрии атыйахтаах уу курдук аймаабыта. Сэрии иккис сылыгар 1942 с. олунньу ыйга кини тапталлаах кэргэнэ Смоленскай куораты көмүскүүр кыырыктаах кыргыһыыга охтубутун туһунан «хара суругу» туппута.

Эдэркээн Дария эмискэ сэрии огдообото, аҕаларын туйаҕын хатарыахтаах оҕолоро сэрии тулаайахтара буолан хаалбыттара. Сарсыарда эрдэттэн оҕолоругар остуолга кыра аһылык дуомун хаалларан, аанын баттатан баран колхозка үлэлии барара. Алдьархай хара мэҥэһиктээх буолар дииллэр. Биирдэ кэлбитигэр уола, иккис күнүгэр баар-суох кыыһа өлөн тоһуйбуттара. Сэрии ыар аргыарын тулуйбакка ити курдук түөрт оҕото утуу-субуу титириир ыарыыга ыалдьан өлбүттэрэ. Дьэ ити курдук, сэрии саҕаланыытыгар сэттэ (ииппит кыыһа Анналыын) киһилээх ньир-бааччы олорбут дьиэ кэргэнтэн Дария бэйэтэ уонна балта Анна эрэ тыыннаах хаалбыттара. Ити сүтүктэр хомолтолоро олоҕун устата умнуллубатаҕа, ааспыт сэрии ааспат алдьархайын содула буолан аргыстаспыта...

Дария төһө да эдэр сааһыгар сэрии огдообото аатырдар, көмүс чыычаахтарын сүтэрдэр, модун санаатын булгуруппакка, күүһэ-кыаҕа тиийэринэн тыылга кыайыыны уһансыбыта. Эр дьону кытта тэбис-тэҥҥэ сааскы ыһыыга, от-бурдук хомууругар, субай сүөһү көрүүтүгэр үлэлиирэ. Сэрии кытаанах сылларын аас-туор олоҕун, өлүү-сүтүү аһыытын, ыар ынчыгын этинэн-хаанынан билбит Дария сирдэрбэт үлэһит, үтүө сүбэһит буолан бар дьонун ытыктабылын ылбыта. Кини төһө эмэ иккиһин ыал буолар, кэргэн тахсар кыахтааҕын үрдүнэн, бастакы уонна соҕотох тапталын кэриэстээн, олоҕун огдообонон түмүктээбитэ.

Ииппит балтын Анна тулаайах аҥардаах түөрт оҕолорун бэйэтин оҕолорун курдук көрөн-истэн улаатыннарсыбыта. Ол оҕолор билигин бары үрдүк үөрэхтэнэн, дьиэ-уот тэринэн, оҕо-уруу төрөтөн дьоллоохтук олороллор, үлэлииллэр. Кинилэр эдьиийдэригэр Дарияҕа кинилэри иитиһэн киһи-хара гыммытыгар махталлара муҥура суох.