Тыыл, үлэ ветерана

Гаврил Егорович АЛЕКСЕЕВ туһунан

Петров Владимир Николаевич:

Гаврил Егорович Алексеев ийэлээх, аҕата сэрии иннинэ өлөннөр, уолчаан эбэтин көрүүтүгэр хаалбыта. кыһайаары аас-туор сыллар саҕаламмыттара. 1943 с. күһүн Модьу Мэхээлэйэби, Ысаай кыыһа Ылдьаана кэргэнин кытта, Туой-Хайаҕа тахсыспыта. Онно 1949 с. орто оскуоланы бүтэрэн баран, Советскай Армияҕа сулууспалаабыта.

Туой-Хайаҕа Саха сирин 25 сыллаах үбүлүөйдээх ыһыаҕар хапсаҕайдаһан тустууга “сааһыҥ кыра” диэн киллэрбэтэхтэр. Ол ыһыахха бастаабыт М.Т. Даниловы дьиэтигэр тиийэн тылланан тустан кыайбыт. Онтон ыла санаата лаппа модьураабыт. Хабырыыс аҕата Чорбоох Дьөгүөр бэйэтин кыанар, хапсаҕайдаһан тустар идэлээх эбит. Армияттан кэлэн баран, көрүҥнээх соҕус киһини көрүстэ да тылланан тустан тэйэрэ. Кириэстээх ыһыаҕар Куокунуттан сылдьар В.Г.Тихоновы-Күүс Баһылайы, Күүстээх Аппанааһы, Николай Амоновы, Кытыскыын уола Николай Николаевыһы биир олоххо сынньалаҥа суох тустан охтортоон турар. Куокуну ыһыаҕар, эмиэ ити сыл бастакы бирииһи барытын ылаттаабыта. Тойбохой ыһыаҕар Күүстээх Онтуосканы тустаары хаайа сатаабытын анарааҥҥыта сөбүлэспэтэх. Бордоҥҥо көһөн кэлэн баран, 32-33 саастааҕар онус кылааһы бүтэрбит тустар уолаттары: А.С. Уаровы (билигин Ил Түмэн депутата), И.П. Николаевы, А.А.Алексеевы, В.А. Иванову, Хадантан Валерий Лукины, Куонаан Максимовы тустан кыайталаабыта.

Хабырыыс талаана, дьоҕура итинэн эрэ муҥурдаммат. Кини кэккэ сылларга “Бордоҥ” совхозка ат баайааччынан, сүүрдээччинэн дьаныардаахтык дьарыктаммыта. Бордоҥ аттара оройуоҥҥа уонча сыл иннилэрин кимиэхэ да биэрбэккэ сылдьыбыттара. Чылбыан диэн кини баайбыт атыырын куотар сүүрүк көстүбэтэҕэ. Кини оройуоҥҥа аан бастаан аттары чэпчэки ыйааһыннаах оскуола оҕолорунан сүүрдэр саҥа сүүрээни киллэрбит үтүөлээх. Төрөппүт биэс уолаттара: Владик, Спартак, Эдик, Алик, Ганя бары ат сүүрдүбүттэрэ, тустуунан дьарыктаммыттара.

Хабырыыс хара үлэҕэ хахайдыы хорсуннук, сыыдамнык туттан- хаптан, кыайыгас-хотугас, мындыр өйдөөх, толкуйдаах буолан, киһи сөҕөр үлэлэрин үлэлээбитэ уос номоҕор киирэн, эдэр ыччакка үтүө холобур буола сылдьар. Биир үтүө күн сүгэнэн кэрдэн, быһар төбөтө 25-30см 6-7 метр уһуннаах 75 бэрэбинэни кэрдибитин нууччалыын, сахалыын олус сөхпүттэр. Ол кэрдибит бэрэбинэлэрэ Новайга кулууп тутуутугар туһаныллыбытар. Аны “Дружба” диэн тэрил үөдүйбүтүн кэннэ биир дьиэ маһын – 240 бэрэбинэни акылааттары кэрдэн кэбиһэн, биир күн үлэлээһин саҥа рекордун олохтоон турардаах. Үс күн устата 100 саһааны эрбэппитэ. Ити күн ахсын иккилии омурҕаҥҥа эрбэтэ-эрбэтэ, үһүс омурҕаныгар өссө хайдыбыт мастарын туруорсан, 100 саһааны чөмөхчөтен кэбиспиттэр, Кэмпэндээйи киһитэ Баһылай Поноховтыын. Ерин диэн нуучча киһи биригээдэтигэр 1000 бэрэбинэни биэс күн “дружбанан” эрбэтэн бүтэрбит. Онон хара үлэҕэ дьон- сэргэ үлэлээн ааһар түгэннэрэ, син эмиэ спортивнай ситиһиилэр курдук кээмэйдээхтэр, тугунан эмэ мээрэйдэнэр буоллаҕа.

Сайын, күһүн Бүлүү эбэҕэ көмүс хатырыктааҕы элбэхтик бултаабыт дьоннортон биирдэстэрэ. Муус тоҥно да өрүскэ туулаан 3-4 тонна сыалыһары хостуура. Бу маннык туунан бултааһыны киниэхэ Томпо оҕонньоро Миитэрэй үөрэппитэ. Ол иннинэ оройуоҥҥа итинник балыктааһын суоҕа. аар тайҕаҕа таҕыстаҕына, баай байанайдаах булчут бэрдэ. Адаар муостааҕы, адьырҕа аарыматын, киис кылааннааҕын табаарыһа, чулуу булчут Хабый Хабырыыстыын, кэлин төрөппүт уолаттарыныын булт үтүмэн үөрүүтүн билбит ахан киһи.

Гаврил Егорович икки кэргэҥҥэ 8 оҕону көрөн-харайсан улаатыннарбыт аҕа. Бастакы кэргэнэ Татьяна Гаврильевнаттан биэс уол, икки кыыс оҕолордоох.

Бэс ыйын 3-5 күннэригэр Сунтаарга ыытыллар улуус спартакиадатыгар хапсаҕайга улахан дьоҥҥо уонна ветераннарга абсолютнай чемпионакка бастаабыт бөҕө бөҕөстөргө бэйэтин анал бириистэрин икки убаһаны оонньотуоҕа, кини аатынан күрэхтэһии ыытыллыаҕа.

(“Хапсаҕайдьыт, ат баайааччы, хоһуун үлэһит” диэн ыстатыйата,

“Сунтаар сонуннара” хаһыат, 2005 с. ыам ыйын 5 күнэ).