Тыыл, үлэ ветераннара

Иннокентий Григорьевич, Дария ПрокопьевнаАЛЕКСЕЕВТАР

тустарынан улахан уоллара Алексеев Александр Иннокентьевич:

Биһиги ийэбит 1928 с. , аҕабыт 1930 с. төрөөбүттэр. Кинилэр ааспыт олохторун туһунан кэпсээбэт идэлээхтэрэ, онон ханна төрөөбүттэрин соччо үчүгэйдик билбэт эбиппин. Ийэм Куокунуга төрөөбүт быһыылааҕа, онно сэрии сылларыгар диэри олорбут курдук., хастааҕар Бордоҥҥо кэлбитэ биллибэт. Аҕам сэрии саҕана эргэ Кумакылаахха Чоной Өлөксөйдөөх диэн уруулардааҕын билэбин.

Сэрии саҕаланыытыгар , аҕам 11, ийэм 13 саастаахтара. Онон колхоз туох баар үлэтэ кинилэр дьарамай санныларыгар сүктэриллибитэ. Аҕам алта кылаас үөрэхтээх, ордук ахсаан уруогар үчүгэй эбитэ. Оччолорго арыы пуунугар завхозтуур Андреев Анатолий Прокопьевичтыын киэһэ аайы атахтаһан утуйаары сытан, киһитэ суокка-учуокка үөрэтэр эбит. Онон 14-тэн бухгалтердаабыт. Суоту-учуоту үчүгэйдик билэрэ кини кэнники олоҕор улаханнык туһалаабытта: уопсайа 25 сыл бухгалтерынан, 28 сыл Тэҥкэҕэ уонна Бордоҥҥо биригэдьиирдээбитэ. Биһиги аҕабыт үчүгэй биригэдьиирдэр ахсааннарыгар сылдьара. Дьону кытта уопсай тылы сатаан булар айылҕаттан бэриллибит дьоҕурдааҕа, киниттэн мөҥүллүбүт да дьон өс-саас туппат этилэр. Хамнастарын үчүгэйдик, чиэһинэйдик, өссө көбүччү да соҕус суруйталыыра. Бэйэтигэр дьону үлэлэттэҕинэ, дьоҥҥо ботуччу төлүүр идэлээҕэ. Кини айылҕаттан дьыалабыай баҕайы көрүҥнээҕэ., анаан-минээн үлэ-хамнас туһунан дьону кытта кэпсэттэҕинэ, дьон бэйэ бодолорун тардынан, боччумнаахтык кэпсэтэллэрэ, онтуларыттан астыналлара, аҕабын таптыыллара, ытыктыыллара. Үлэтин-хамнаьын туһунан ымпыктаан- чымпыктаан күннээҕинэн суруйар идэлээҕэ. Суруйбут бэлиэтэниитигэр ыйдааҕы, сыллааҕы, биэс сыллааҕы былааннары, соруктары, графиктары суруталаабытын быыһыгар, мунньахтарга ким тугу эппитин-тыыммытын. үчүгэйи да, куһаҕаны да суруталаабыта ааҕарга интэриэһинэй баҕайы. Биирдэ оннук суруллубут бүтүн чымыдаан кумааҕыны уоттуу олороругар түбэһэ түһэн, биэс уопсай тэтэрээти быыһаан ылбытым. Ону ааҕа олорон оччотооҕу биһиги нэһилиэкпит дьоно хайдах олорбуттарын билэҕин, ол кэми ахта саныыгын. Нэһилиэкпит бастакы баһылыга Степанов Петр Николаевич ол тэтэрээттэри ааҕан баран «Олох уникальнай тэтэрээттэр, хайаан да кинигэ гынан таһааттарыҥ» диэбитэ.

Ийэм үйэтин-сааһын тухары ыччат сүөһүнү төлөһүтүүгэ үлэлээбитэ. Тэҥкэҕэ аҕам биригэдьиирдиир кэмигэр, кини бороон көрөн, ый аайы хас биирдии бороонтон привес бөҕөнү ылара, мэлдьи хайҕалга сылдьара. Аҕам да, ийэм да хас бырааһынньык, хас бэлиэ түгэн аайы хайҕал, махтал сурук ылаллара, мэтээл ирээтэ да кэмэ суох элбэх быһыылааҕа.

Дьонум алтата оҕоломмуттара,биир да оҕо үөрэхтэммэтибит. Ол эрээри дьоммут курдук үтүө сүрүннээх, үлэһит дьон буоллубут. Бырааттарым мэлдьи тыраахтырга үлэлээн, бэйэлэрин нэһилиэктэригэр улахан туһалаах дьон, от-мас тиэйиитэ кинилэрэ суох сатаммат. Үөрэрим диэн, быраатарым дьон быһыытынан үчүгэйдэр, чиэһинэйдэр, дьоҥҥо көмөлөһөллөр, эр киһилии эппит тылларын экчи толороллор.Онон кинилэргэ аҕаларын дьыалабыай, дьоһуннаах өрүттэрэ баар дии саныыбын. Билиҥҥи судургута суох быыһык кэмҥэ ол саамай кылаабынай өрүттэр.

Күндү дьоммут суох буолбуттара ыраатта Ол да буоллар кинилэр олорон ааспыт кэрэ олохторо, номоҕон мөссүөннэрэ, сэмэй мичээрдэрэ өрүү биһиги сүрэхпитигэр баар. Биһиги кинилэр курдук муударай, дьон туһа диэн кэрэ олоҕу олорорго дьулуһабыт.