Марфа Филипповна СТЕПАНОВА
Тыыл, үлэ ветерана

Марфа Филипповна оҕо сааһа сэрии ыар сылларыгар ааспыта. Ол кэмнээҕи оҕолор дьылҕалара – оонньоммотох оҕо саас. Ол сыллар тустарынан кини маннык ахтар-саныыр.

Кырылас кумахтаах, дьэҥкир, ыраас  уулаах Бүлүү эбэ биэрэгэр турар, дьон-сэргэ сөбүлээн олохсуйбут Тэҥкэ нэһилиэгин  «Пионер» колхоһун олохтоохторо Филипп Еремеевич, Дария Матвеевна  Степановтарга 1935 сыллаахха  төрдүс оҕонон күн сирин көрбүтүм. Төрөппүттэрим колхоз туруу  үлэһиттэрэ этилэр.

Кинилэр барыта 8 оҕоломмуттарыттан 4 оҕо аас-туор олохтон өлбүттэрэ. Ийэм Даарыйа  Маппый Уус улахан кыыһа этэ. Колхозка ыанньыксытынан, ньиэрэй көрөөччүнэн үлэлээбитэ. Аҕам Силиип колхоз үлэтиттэн туора турбатаҕа, ийэбинээн тыҥ хатыыта туран үлэлии бараллара, киэһэ хойут кэлэллэрэ. Биһиги оскуола чугаһыгар туруорбах дьиэлээх этибит. Аймахтарбытын кытары чугас, чугас олорбуппут.

Эдьиийим Өкүүсэ фермаҕа арыыһыттаабыта. 2-3 кылааска  киниэхэ олорон үөрэммиттим. Ардыгар фермаҕа баран көмөлөһөрүм. Күтүөтүм  Миитэрэй   оскуола  сэбиэдиссэйэ этэ. Кинилэр Роза диэн сытыы, үчүгэйкээн кыыс оҕолоохторо, 6 сааһыгар оскуолаҕа үөрэнэ киириэхтээҕэ. Концертка ыллыырбыт, акробатика көрдөрөрбүт. Роза онно эмиэ кыттара, Үрүмэччи үҥкүүтүн  толороро. Итини барытын күтүөм Миитэрэй үөрэтэрэ. Дьонум үлэттэн ордубат этилэр. Инньэ гынан убайым Болуодьа эбээтигэр олорбута.  Мин аҕам быраата, убайым Никииппэрдээххэ олорбутум. Балтыларбын Галяны, Зояны көрөр этим. Болуодьалыын  бурдук  тардарбыт. Саҥаһым Маарыйа оскуолаҕа  муоста сууйара.  Ыарыйдаҕына кинини солбуйан оскуола  сууйарым. Миигин ким да мөхпөт этэ, кинилэр истиҥ сыһыаннарыгар угуттанан оҕо сааһым ааспыта. Убайым Никииппэр,  эмиэ аҕам курдук, олох саҥата суох киһи этэ.  Колхолзка сылгыһыттыыра. Убайдарым  Дьөгүөр, Сэрэппиин дьоннорун кытары олорбуттара. Сэрии кэнниттэн Дьөгүөр интэринээккэ завхозтаабыта, колзхозка суотчуттаабыта.  

Петрова Мусялыын бииргэ үөрэммиппит, дьиэ тастыы олорбуппут.  Семенова Марфа, Семенова Маруся, Чогулова Маруся буолан бары бииргэ үөрэммиппит. Бииргэ оонньоон, мэниктээн тахсарбыт. Балтыларбын Галяны, Зояны, Розаны, бырааппын Валерийы батыһыннартыы сылдьан оонньурбут. Айан суолун кытыытыгар үүнэр дьэдьэни хомуйан айахпытыгар сиирбит. Хайа үрдүгэр тахсан отонноон үүккэ булкуйан  сиирбит, сөтүөлүүрбүт. Сэрии кэмигэр оҕолордуун  үүнэн  турар  бурдуктан,  бааһынаны икки өттүттэн быаны соһон аһыыканы түһэрэрбит. Мэлииһэҕэ бурдук таттаралларыгар ат үүрэр этибит, онтон да атын үэлэлэргэ  оҕолор үлэлииллэрэ. Өрүс уҥуор баар «Оторууска» диэн сиргэ тыынан бэйэм эрдэн туораан, дьүөгэбэр Чогулова Марусяҕа тахсан  хонорум. Кэлин экспедиция лааппытыгар тахсан аһылык атыылаһар буоларбыт.

Мин маҥнайгы учууталым Муся Николаевна этэ. Кэлин Розалия Архиповна үөрэппитэ. Мэник да мэник этим. Инньэ гынан ардыгар тугу үөрэппиттэрин өйдөөбөккө хааларым.

1950 с. ийэбин кытары Сунтаарга көһөн киирбиппит. Убайым Сэрэппиин эмиэ киирсибитэ уонна 1 нүөмэрдээх оскуолаҕа үөрэҕин салҕаабыта. Мин ити оскуолаҕа үөрэнэн иһэн, ийэм ыалдьан ситэри үөрэммэтэҕим. 1958 с. Сунтаардааҕы сельпо Маар-Күөл  нэһилиэгэр  биэкэринэн  ананан  үлэлии тиийбитим. Онно олоҕум аргыһын Потапов Егор Григорьевиһы (1935 с/т)  көрсөн ыал буолбуппут. Кэргэним аҕата Киргиэлэй уоттаах сэриигэ олоҕун толук биэрбит этэ. Ийэтэ Маарыйа 3 кыыһынаан «Сылгыһыт» диэн сиргэ олорбут алаастарыттан киирэн бөһүөлэккэ олороллоро. Кэргэним Дьөгүөр тимир көлөнү баһылаан бастыҥ механизатор аатын ылбыта. «Үлэ Кыһыл знамята»  уордьанынан, "Үлэҕэ туйгунун иһин", «Килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. «Тойбохой» созхоз, оройуон рекордсмен тракториһа, бүтүн Союзтааҕы социалистическай куоталаһыы кыайыылааҕа этэ.

Үс оҕолоохпут, сиэннэрдээхпит.  Улахан кыыспыт  Евдокия Егоровна (1962 с/т) Дьокуускайдааҕы культурнай-сырдатар училищены бүтэрбитэ.

Культура эйгэтин ветерана, «За вклад в развитие народного художественного творчества РС (Я)», «За вклад в развитие культуры Сунтарского улуса»  бочуоттаах знактар, «100 лет ВЛКСМ» мэтээл хаһаайыннара. 2018-19 сс. улуус ыһыаҕар ыытыллыбыт оһуокай күрэҕэр 2 миэстэлээх.
Сүдү киһибит С. А. Зверев төрөөбүтэ 120 сылыгар "120 лет со дня рождения С.А. Зверева - Кыыл Уола" знагынан бэлиэтэннэ. 

 Кэргэнэ Тимур Трофимович Жирков (1956 с/т) Тойбохой 8 кылаастаах оскуолатын бүтэрэн баран Сунтаарга ПТУ-23 суоппар идэтигэр үөрэммитэ. Онтон бэттэх  40 тахса сыл «Тойбохой» совхозка, «Анаабыр алмаастара» тэрилтэҕэ,  «Удачнайдааҕы ГОК-ка» суоппарынан үлэлээн баран билигин бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Коммунистическэй үлэ ударнига. Уоллара Владимир (1997 с/т) Маар-Күөл орто оскуолатын бүтэрбитэ. Ийэ дойдутугар ытык иэһин төлөөн. Россия армиятын кэккэтигэр сулууспалаабыта.билигин  Дьокуускайга педагогическай колледж  адаптивнай физкультураҕа салаатын бүтэрбитэ. Кэргэнэ Лолита Васильевна Дьокуускайдааҕы педагогическай колледж  алын сүһүөх учууталын идэтигэр үөрэнэр.

Уолбут Григорий Егорович (1965 с/т) орто оскуоланы бүтэрэн баран Советскай Армия кэккэтигэр сулууспалаан кэлбитэ. Онтон Сунтаардааҕы ПТУ-23 тракторист идэтин баһылаабыта. Аҕатын  кытары ЛМО-ҕа үлэлээн элбэх оһорбо сири туһаҕа таһаарбыттара. Билигин  миигин бэрийэн-харайан олорор.

Кыра кыыс Дария Егоровна (1967 с/т) кэргэнинээн Элгээйи сис ыала. Бүлүү куоракка маҕаһыын атыыһыта кууруска үөрэнэн, Маар-Күөл маҕаһыыныгар хас да сыл үлэлээбитэ. Кэлин Элгээйигэ ДИПИ-гэ үтүө суобастаахтык үлэлээн  «Отличник социальной защиты РС (Я)» знагынан бэлиэтиэммитэ.    Кэргэнэ Герасим Прокопьевич Иванов (1964 с/т) . Саха биллэр суруйааччылара Күндэ, Уйбаан Нуолур  сиэн  бырааттара. Идэтинэн инженер-механик. Кыыстара Мария (1999 с\т) оскуола кэнниттэн мастер ЖКХ үөрэҕин туйгуннук  бүтэрэн, билигин  СВФУ-га География и рекреационная география салааҕа 3 кууруска үөрэнэр. Уоллара Иван (2001 с/т) Дьокуускайдааҕы юридическэй-полицейскэй  колледжка  "Правоохранительная деятельность" салааҕа 1 кууруска үөрэнэр. Билигин Ивановтар дьиэ кэргэттэрэ хороҕор муостааҕынан  ЛПХ тэриммитэ, онтунан олоххо инники хардыылыыр.

Күлүмүрдэс күннээх, кэрэ айылҕалаах үтүө-мааны дьоннордоох төрөөбүт төрүт дойдум – Тэҥкэ! Ахтабын даҕаны төрөөбүт дойдубун! Кэнчээри ыччаккынан кэскиллэнэ, үлэҕинэн-үөрэххинэн ситиһиилэнэ, үүнэ-сайда тур ТЭҤКЭМ барахсан!

Ахтыыны суруйда

Степанова Марфа Филипповна

үлэ, тыыл ветерана,

Маар-Күөл нэһилиэгин олохтооҕо.