Тыыл, үлэ ветерана, герой ийэ

Мария Семеновна ГЕРАСИМОВА туһунан

хос сиэнэ, 6-с кылаас үөрэнээччитэ

Феоктистова Марфина:

Хос эбэм Сунтаар улууһун Арыылааҕыттан төрүттээх. Уодаһыннаах сэрии кини дьиэ кэргэнин тумнубатаҕа, ыал үс улахан уолаттара утуу-субуу сэриигэ ыҥырыллыбыттара. Улахан убайа Мэхээс Григорьев бастакы хомуурга барбыта. 1944 с. от ыйын 10 күнүгэр арҕаа фроҥҥа кыргыһыы хонуутугар охтубутунн туһунан ыар сурах кэлбитэ. Эдэр, кыайыгас-хотугас, саҥа олоҕун саҕалаабыт уолларын дьоно олус аһыйбыттара. Ньукулай, Дьөгүөр илиҥҥи фроҥҥа Японияны утары сэрии кыттыылаахтара, этэҥҥэ эргиллэн кэлэн эйэлээх олоххо ытыктанар дьон, ыал-күүс буолбуттара. Элбэх ыччаттардаахтар. Аҕа дойду сэриитин бириэмэтигэр тыылга геройдуу үлэлээн кыайыыны уһаммыт дьону Правительство «Аҕа дойду сэриитин кэмигэр килбиэннээх үлэ иһин» диэн мэтээлинэн наҕараадалаан махтаммыта. Ол курдук хос эбэм аҕата Семен Данилович эмиэ итинник мэтээлинэн наҕараадаламмыта. Кини колхоз бастыҥ, кыайыгас-хотугас үлэһитэ эбит. Хос эбэм Мария Семеновна сэрии сылларыгар олоҕун, үлэтин туһунан кэпсээнин сөбүлээн истэбин. Убайа Мэхээс сэрииттэн эргиллибэтэҕиттэн, ыал буолан ыччаты хаалларбатаҕыттан олус хомойор. Тыыннаах хаалбыта буоллар биһиги аймах өссө тэнийиэ этибит дии саныыбын. «Ийэм өлүөр диэри уолун кэтэһэрин саныыбын, мин эмиэ күүтэр этим» диэн кини кэпсиирин иһиттэхпинэ кырдьаҕас эбэбин олус аһынабын. Сааһыран истэҕин аайы төрөөбүт дойдутун - Арыылааҕын, дьонун, убайдарын саныыра элбээбит. Хос эбэм Мария Семеновна сэрии сылларыгар 13-тээх кыыс сарсыарда эрдэттэн хойукка диэри үлэлиирэ. Оҕо курдук оонньуур солото суоҕа, тыылга хаалбыт кырдьаҕастары, оҕолору кытта тэҥҥэ сылдьан күүстээх үлэҕэ, эйэлээх олох кэлэрин туһугар сыратын биэрэн туран үлэлэспитэ, ол иһин тыыл бэтэрээнэ буолбута.

Хос эбэлээх эһэм сайын Тойбохой ыһыаҕар оһуокайга билсиһэн ыал буолбуттар. 14 оҕону төрөппүт, ииппит, үлэ бөҕөтүн үлэлээбит Бордоҥ ытыктанар ыаллара. Иккиэн ньирэй көрүүтүгэр үлэлээн мэлдьи үрдүк көрдөрүүнү ситиһэллэрэ. Дьон кэпсииринэн, кинилэр харайбыт ньирэйдэрэ түүлүүн-өҥнүүн тупсан, торолуйан бараллар эбит. «Сүөһү наһаа өйдөөх, саҥарбат эрэ буруйдаах. Кини эмиэ киһи курдук көрүүнү-истиини олус билэр, үчүгэй илиилээх, мааны майгылаах киһиэхэ тардыһар» диэччи хос эбэм. Кини үлэтэ элбэх орденнарынан, мэтээллэринэн бэлиэтэммитэ, хос эһэбиниин хаста да Москваҕа Быыстапкаҕа бара сылдьыбыттарын хаартыскаттан көрөн билэбин.

Кырдьаҕас эбэм барахсан улуу Кыайыы 70 сыллаах үбүлүөйүн 88 сааһыгар тиийэн үөрэ-көтө көрсөөрү олорор. Доруобуйатын көрүнэр, аһыыр аьылыга үксүгэр үрүҥ ас, хааһы, эти мээнэ сиэбэт, миинин иһэрин ордорор. Түгэн көһүннэр эрэ утуйан ылар. Саамай сөҕөрүм диэн кини чачархай баттаҕа билигин да маҥхайа илик. Кинигэни сөбүлээн ааҕар, ачыкыламмат. Ордук урукку олох туһунан саха суруйааччыларын кинигэлэрин бэйэтин олоҕор, үлэтигэр майгыннатар буолан сөбүлүүр быһыылаах, телевизоры эмиэ керер. Эбэбит Мария Семеновнаны үөрдээри үөрэхпитигэр кыһаллабыт, дьоҥҥо үчүгэйдик сыһыаннаһабыт.