Акулина Николаевна НИКОЛАЕВА

Биһиги күн-күбэй ийэбит 1936 сыллаахха олунньу 1 күнүгэр Тэҥкэ нэһилиэгэр Николаевтар дьиэ кэргэттэригэр үһүс кыыһынан төрөөбүтэ. Аҕата Николаев Николай Иванович Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа, өр сылларга холкуос, сопхуос чулуу сылгыһыта, олус хойукка дылы ат үрдүттэн түспэтэх тэтиэнэх, уһун үйэлээх кырдьаҕас этэ. 94 сааһыгар өлбүтэ. Ийэтэ Анна Афанасьевна, ийэбит кыра саастааҕар икки игирэ уолаттары төрөтөөрү өлбүт. Онтон эһэбит иккиһин кэргэннэнэн өссө 7 оҕолонор. Онон ийэбит бииргэ төрөөбүттэр барыта 11 эбиттэр.

Оҕо сааһа сэрии ыар кэмигэр түбэһэн, тоҥон-хатан, аччык аҥаардаах ааспыт. Ол да буоллар, интэринээтинэн, ыалынан сылдьан Куокуну оскуолатыгар 7 кылааһы бүтэрбит. 18 сааһыгар аҕабытыгар Сидоров Прокопий Афанасьевичка кэргэн тахсан Сунтаарга олохсуйбуттар. «Элбэх оҕо бэйэ бэйэлэрин көрсөн, үлэлиирбэр мэһэй буолбаттар» диэн 1961-1965сс Лесной оскуолаҕа ньээҥкэнэн, онтон 1993 сылга диэри оҕо санаторнай дьааһылатыгар дууһатын ууран туран үлэлээбитэ. Оҕо иитиитигэр сэмэй кылаатын сыаналаан, өр сыллаах үлэтин иһин, 80 сааһын туоларыгар «За вклад в развитии дошкольного образования в Сунтарском улусе» диэн бэлиэни туттарбыттарыгар наһаа үөрбүтэ.

Иккис кэргэниттэн Яковлев Валентин Афанасьевичтан 3 оҕолонон, харайан, иитэн, ийэбит 48 сааһыгар Дьоруой Ийэ аатын ылбыта.

Ийэбит үлэтин, элбэх оҕо түбүгүн быыһыгар быысыбайдыыр, иистэнэр, баайар этэ. Хаамыскалыырын, хабылыктыырын, дуобаттыырын сөбүлүүрэ. Астыыр аһа наһаа минньигэс буолара. Ыһыахтарга хойуу сүөгэй үүттээх чэйин, минньигэс саҥыйахтаах алаадьытын, хойуу ис миинин, сырылыы сылдьар көөнньүбүт кымыһын билиҥҥэ диэри саныыллар. Хойукка диэри ынах сүөһү иитэн, сибиинньэ, хоруолук, куурусса көрөн олорбуттара.

 

 

Саас аайы кэрэ айылҕалаах Быйакы сайылыгар көһөн тахсан, онно бааһынай хаһаайыстыбалаах Ананьевтары кытта ыаллаһан, олус тапсан олорбута. «Быйакы эбээтэ» диэн ааттанан, мастыы, кустуу, оттуу бардахтарына чэйдэрин өрөн, аһылыктарын астаан көх-нэм буолара, ыытыллар тэрээһиннэргэ сылдьан аралдьыйан абыранар этэ.

Ийэбит барахсан көрсүө-сэмэй майгылааҕа, кими да кытта этиһэ, өстүһэ сылдьыбатаҕа, куруук үөрэ-көтө сылдьара. Дьиэ тастыы ыалларын кытта мэлдьи сылдьыһа турара. Куруутун оҕолорум, сиэннэрим эрэ тустара диэн кыһаллара, сүбэ-ама биэрэрэ, ардыгар сэмэлиирэ даҕаны. Куораттан кэлэр сиэннэрин, хос сиэннэрин кытта хоп курдук нууччалыы кэпсэтэр этэ. Хойукка диэри улуус, өрөспүүбүлүкэ хаһыаттарын, саҥа тахсар сахалыы кинигэлэри сэргээн ааҕа олорбута.

Сунтаарга олохсуйдар да, ийэбит төрөөбүт, оҕо сааһа ааспыт Тэҥкэтин кытта сибээһин быспатаҕа. «Төрүт Тэҥкэ олохтооҕобун» дэнэрэ. Оҕо сырыттахпытына эһэбит кэһии бөҕөлөөх атынан айаннаан кэлэрин «Бойуот кэлиэ» дии-дии күүтэрбит. Эбэбит Суоппуйа буһарбыт үрүмэтин, эһэбит бултаабыт тииҥнэрин тоҥнуу сиэн кэбийэрбит. Эбэбит, эдьийбит Таанньа сонун-кэпсээн бөҕө буолан күндү ыалдьыт буолаллара. Ийэбит быраата Уйбаан СПТУ-га биһиэхэ олорон үөрэммитэ. Сайын Тэҥкэҕэ лууктуу, ыһыахтыы, уолаттар оттуу, бултуу, кустуу тахсаллар этэ. Кэлин ийэбит быраатын Бүөтүр уола Бүөккэчээн таксист буолан элбэхтэ кэһии таһан, эдьийин сыллаан ааһарыттан наһаа үөрэр этэ.

2007 сыллаахха тумус туттар киһибит, баар-суох убайбыт, Сидоров Афанасий Прокопьевич төрөөбүт төрүт дойдутугар туһаны аҕалларбын, сайдыытыгар кылааппын киллэрдэрбин диэн Тэҥкэҕэ баһылыгынан туруоруммута. 4 киһи турбутуттан олохтоохтор өйөөннөр, элбэх куолаһы ылан баһылык буолбутуттан ордук үөрбүт биһиги ийэбит, Акулина Николаевна этэ. Төһө да 71 сааһыгар сырыттар уолун өйөөн, ыытыллар тэрээһиннэргэ кыттан, ыһыахтарга ыҥырыылаах ыалдьыт буолан сырыы бөҕөтүн сылдьыбыта. Эргэ самнархай дьиэлэри көтүрэн бөһүөлэги ыраастыыртан, тэрилтэлэр дьиэлэрэ саҥардыллан, өрүс үрдүгэр мас олордуллан, музей балаҕан тутуллан, пааркаҕа сэргэлэри туруоран, таайбыт Николай Константинович Ананьев аата үйэтитиллэн, онтон да атын үлэ баран, төрөөбүт-үөскээбит Тэҥкэтэ сайдыбытыттан ис сүрэҕиттэн үөрбүтэ, төрөппүт оҕотунан киэн туттубута...

Тапталлаах ийэбит, эбэбит, хос эбэбит, Тэҥкэ төрүт олохтооҕо, Николаева Акулина Николаевна «тээтэм сааһыгар тиийдэрбин» диэн баҕа санаата туолбакка, 2020 сыл бэс ыйын 17 күнүгэр 84 сааһыгар ыарахан ыарыыттан күн сириттэн барбыта.

Николаева Дария Прокопьевна,

Үлэ бэтэрээнэ, СӨ Доруобуйатын харыстабылын туйгуна, «За вклад в развитии здравоохранения в Сунтарском улусе» бэлиэ хаһаайына.

Күндэйэ с.     Ыам ыйын 6 күнэ 2021 с.