СИДОРОВ Ион Алексеевич

(1918-1966)

Наҕараадалара: “1941-1945 сс. Аҕа дойду сэриитин кэмигэр килбиэннээх үлэ иһин” мэтээл.

Биһиги аҕабыт Сидоров Ион Алексеевич (бэйэтэ Иона диэн сурунар этэ)1918 сыллаахха 2 – c Бордоҥ нэһилиэгэр Алексей уонна Варвара Сидоровтар дьиэ кэргэннэригэр иккис оҕонон төрөөбүтэ. Эдьиийэ өлөн, соҕотох ачаа оҕо буолан улааппыта. Бордоҥҥо 4-c кылааһы ситиһиилээхтик бүтэрэн, Тойбохойго 5 – с кылааска үөрэнэн иһэн, тэһийбэккэ, дьонун ахтан, үөрэҕин бырахпыта. Ол да буоллар олоҕун устата кинигэ, хаһыат ааҕарын сөбүлүүрэ, хантан да кэллэҕинэ кинигэ кэһиилээх буолара, оҕолорун өйгө ахсаан суоттурга эрчийэрэ. Киэһэ остуол тула олорон дорҕоонноохтук кинигэ ааҕарбытын өйдүүбүн.

Каганович аатынан колхозка үлэлии сырыттаҕына, 1943 сыл от ыйыгар Кы7ыл аармыйа5а ыҥыраллар. Иркутскайга тиийэн стрелковай чааска ананан, балаҕан ыйын 30 күнүгэр бирисээгэ биэрэн, стрелок буолар. Ас – таҥас сэриилэһэ сылдьар чаастарга ыытыллар буолан саппаска турааччыларга тиийбэт эбит. Ол курдук сулуспалыы сылдьан, ыран дьүдьэйэн, ыарахан үлэни эрчиллиини тулуйбакка, ыалдьан, уопсай туруга мөлтөөн, байыаннай госпиталга хас да ый сыппытын кэннэ 1944 сыл от ыйын 4 күнүгэр медицинскай хамыыһыйа сулууспаттан босхолуур, инбэлииккэ таьаарар уонна дойдутугар ыытар. Ол туһунан Сунтаар улууһун байыаккай коммиссариатыгар баар учетнай карточкатыгар уонна архыыптан булбут докумуоммутугар сэрии кыттыылааҕа, үһүс группалаах инбэлиит диэн сурулла сылдьар.

Улуу кыайыы 70 сыла буолуор диэри үгүс элбэх испииһэк оҥоһулуннаҕа, кинигэ бөҕө сурулунна, араас таһымнаах үйэтитии бэлиэлэрэ оҥоһулуннулар. Ол гынан баран биһиги аҕабыт туһунан ханна да ахтыллыбатаҕа биһигини хомотор. Баҕар бэйэбит туруорсубатах буруйдаах буолуохпут: ытаабат оҕону эмсэхтээбэттэр.

Дойдутугар эргиллэн кэлээт, оччотооҕу дьон сиэринэн, налоговай агенынан үлэлээбитэ. Онтон Марбаттан Сардаҥаҕа көһүү буолбутугар тутууга киһи наада буолбутугар, тутуу биригээдэтигэр улэлии киирбитэ. Хонтуора дьиэтин, Бордоҥ, Хадан оскуолаларын тутуспута. Ол сылдьан Хадаҥҥа үөһэттэн үлтү түһэн, онтон сылтаан урукку – хойукку ыарыылара бэргээн, 1966 сыл, муус устар 18 күнүгэр бу олохтон туораабыта.

Ион Алексеевич уол оҕо буолан күн сиригэр кэлбит иэһин төлөөн, сылтан ордук аармыйаҕа сулууспалаан, аҕыс оҕону төрөтөн, олох тупсарын туһугар бэйэтин харыстаммакка үлэлээн кылгас да буоллар баай ис хоһоонноох олоҕу олоронтөҥүннэҕэ. Ийэбит Ирина Ефремовна сатабылынан, үлэһитинэн хорсун санаатынан, олоххо тапталынан, сэттэ оҕолоох аҥаардас хаалан да баран, ким да государствоттан да көмө көрдөөбөккө, барыбытын атахпытыгар туруортаан, үөрэхтээн, дьиэ – уот тэрийтэлээн, киһи гынаттаабыта. Билигин кинилэр олохторун алта оҕолоро, 24 сиэннэрэ, үгүс элбэх хос сиэннэрэ салҕыыллар.

Ахтыыны суруйда кыыстара Сидорова Валентина Ионовна, Россия үөрэҕэриитин бочуоттаах үлэһитэ, Саха АССР оскуолаларын үтүөлээх учуутала, учууталлар учууталлара.