Владимир Филиппович СТЕПАНОВ

тыыл, үлэ бэтэрээнэ

Мин дьонум, аҕам Степанов Владимир Филиппович, ийэм Николаева Наталья Николаевна 1955 сыллаахха ыал буолбуттар. Иккиэн төрүт-уус тэҥкэлэр. Дьонум тыа сирин олохтоохторун быһыытынан үйэлэрин тухары сүөһүгэ үлэлээбиттэрэ. Фермаҕа үлэлиир буоланнар кыһын бөһүөлэккэ, сайын сайылыктарга олорорбут. Ферма илин түбэҕэ баар эрдэҕинэ өрүстэн чугас түөрт квартиралаах дьиэҕэ олорбуппут.

Илиҥҥи ферма үлэһиттэрэ.
Хаҥастан уҥа: биһиги ийэбит Наталья Николаевна, Пахомова Олима, биһиги аҕабыт Владимир Филиппович, Иванова Лиза, Тихонова Акулина, олороллор Алексеева Шура, Николаева Шура  1970 сыл, Тэҥкэ

Кэлин арҕаа саҥа арыттаах муосталаах улахан хотон үлэҕэ киирбитин кэннэ уопсайбытын арҕаа ортоку бөһүөлэккэ көһөрөн туппуттара. Хомойуох иһин ол олорбут дьиэбит билигин суох, кэнники баһаарга былдьаммыт этэ. Оҕолор сорохтор биирдии, сорохтор иккилии сыл арыттаах төрөөммүт, бары тэҥҥэ кэриэтэ улааппыппыт. Дьоммут хотон ыарахан үлэтиттэн наһаа сылайан кэлэр этилэр. Онон оҕолор бары бэйэ бэйэбитигэр көмөлөсүһэн, улахаттар кыралары кытары бостууктаһан дьоммут үлэтин чэпчэтэ сатыырбыт. Бэрт кырабытыттан дьиэ хомуйааһынын, иһит сууйааһынын бэйэбит толорор этибит. Дьоммут оннук кыра сааспытыттан үлэлэтэ үөрэппиттэрэ. Кими да ачаалаппат этилэр. Ол иһин биһиги дьиэбитигэр атаахтаан, хаппырыыстаан тиэриллэҥниир оҕо суох этэ. Балтым Мила биһиккини ийэбит таҥас тигэргэ, бэрийэргэ үөрэппитэ кэлин ыал буолбуппут кэннэ улаханнык туһалаата. Дьиэбит иһэ аһылык астаннаҕына минньигэс баҕайы сытынан туолара. Бары үөрэ-көтө түһэрбит. Ийэбит буһарбыт лэппиэскэтэ ураты минньигэс буолар этэ, билигин даҕаны ол лэппиэскэ сыта муннубар кэлэргэ дылы. Улахан тимир хобордооххо үүтү үрүмэлээн буһардаҕына улахан былдьаһык буолара. Элбэх оҕо биллэн турар көрүүтэ-истиитэ элбэх, үгүс түбүгү эрэйэрэ биллэр. Ол эрээри дьоммут биһигини мөҕүү-этии, таһыйыы күүһүнэн ииппэттэр этэ. Тус бэйэм улаханнык мөҕүллүбүппүн да өйдөөбөппүн. Ийэлээх аҕабыт үлэлэриттэн киэһэ сылайан киирдэхтэринэ оҕолор айдаарсалларын тохтотоллор этэ, дьоммут кырабытыттан оннук үөрэппиттэрэ. Уолаттар кыраларыгар олус мэниктээтэхтэринэ, ордук туох эмит буруйун оҥордохторуна аҕалара дьарыйталыыра, ийэбит онно кыттыспат этэ. Ийэбит көннөрү буойталыыр этэ, биир тэҥ наҕыл куолаһынан үөрэтэрэ-такайара, өйдөтөрө. Атын ыаллар ийэлэрин курдук оҕолоругар хаһан да хаһыытаабат, курунан охсурҕаламмат этэ. Элбэх оҕо буоламмыт хаһан да чуҥкуйбат этибит, дьиэбит таһыгар оонньуурбут, сайын аттыбытынааҕы ойуурга сэриилэһэн оонньоон, мурукулаан көрүлүүрбүт. Хонууга сибэкки үргээн, үрүмэччилээн, өрүскэ сөтүөлээн, балыктаан күммүтүн атаарарбыт. Ферма үлэһиттэрин оҕолорун быһыытынан буолуо ынах сүөһүгэ кырабытыттан сыстаҕас буола улааппыппыт. Ордук сайын сайылыкка тахсарбытын тэһийбэккэ тулуйбакка кэтэһэрбит. Сайылык уу нуурал наҕыл олоҕо, түптэ буруотун минньигэс сытынан туолбут киэһэлэрэ, дайааркалар ынахтарын кытары кэпсэтэр саҥалара билигин даҕаны кулгаахпар иһиллэргэ, харахпар көстөргө дылылар. Бостууктар киэһээ ыамҥа сүөһүлэрин "һайдаан” бөҕө үүрэн аҕалааччылар. Ынахтар кугас кумаар бөҕөтүн, үлүгэрдээх күлүмэни илдьэ кэлэччилэр. Ол иһин түптэ бөҕөтүн түптэлээччилэр. Түптэлээһин уолаттар үлэлэрэ этэ. Хаппыт киини хомуйан элбэх баҕайы түптэни буруолатааччылар. Ынахтар ыам кэнниттэн түптэлэр тула мустан сүрэҕэлдьээбит курдук аа – дьуо кэбинэ сытааччылар. Сайылык ынахтарын аахтара билэрбит, ханнык дайаарка ынаҕа буоларын эндэппэккэ этэрбит. Аҕабыт бостуугунан үлэлиирэ. Ийэбит ыанньыксыттыыра. Сайылык аһа – үөлэ да үчүгэйэ бэрдэ, сүөгэйдээх килиэби тото мотуйарбыт, минньигэс үрүмэни киэһээ аайы сиирбит, уопсайынан сайын үүт ас биһиэхэ дэлэй буолара. Ийэбит сарсыарда күөрчэх ытыйааччы, тимир оһоххо таһырдьа лэппиэскэ буһарааччы, ол онно мас мутуга хомуйааччыбыт. Аҕабыт куобах миинэ буһарара, ол наьаа да минньигэс буолара. Араас сайылыкка барытыгар сайылаабыппыт. Булгунньахтаах, Саҥа Күөл, Бэттиэмэ, Оторуус сайылыгар, кыра эрдэхпинэ ханнык сайылыктарга олорбуппутун өйдөөбөппүн. Булгунньахтаах сайылыгар улахан уолаттар оҕуһунан өрүскэ сүөгэй таһаллар этэ, ону Евсеев Бүөтүр мотуорунан Тэҥкэҕэ илдьэрэ. Өрүскэ киириигэ суол кытыытыгар дьэдьэҥниирбитин өйдүүбүн. Кэнники арыый улаатан баран ынах ыаһар, үүт эриллибит сэппэрээтэрин сууйар этим. Саҥа Күөлгэ ньирэйдэр турар сирдэринэн хатыҥҥа хачыал баар этэ, күнү быһа онно хачайдана оонньуурбут, сибэкки бөҕө онно үүнэрин хомуйарбыт. Эдьийбит Зоя биһиэхэ олорон дайааркалаабыта, ынах ыы олорон миэхэ ырыа үөрэтэрин өйдүүбүн. Бэттиэмэҕэ күөл уҥуор тахсан сугуннуур этибит, Индеева Лүүсэ хамаандатынан өрүскэ киирэн харас үргүүрбүт. Биир сайын онно Степанова Валя үлэлээбитэ быһылааҕа. Тэҥкэҕэ аҕабынаан саҥаспыт аахха Маайалаахха сылдьарбытын өйдүүбүн. Алаадьылаах арыыга сылытыллыбыт хортуоскалаах буолааччы. 1-гы кылааска кинилэргэ олорон үөрэммитим, дьонум ол сыл Оторууска кыстаабыттара. Саҥаһым ыарытыйар быһылааҕа. Зоя баар быһылааҕа, Галина каникулугар кэлбитэ быһылааҕа, миигин ааҕарга үөрэтэр этэ, ытыы – ытыы ааҕарбын өйдүүбүн, ол иһин буолуо түргэнник ааҕарга үөрэммитим. Сааһыары быарым ыалдьан өр баҕайы балыыһаҕа сыппытым, саҥаһым Маайа ол кэмҥэ суох буолаахтаабыта. Балыыһаттан тахсан баран салгыы үөрэммитим, Зоя дуу, Галина дуу баар этэ, ытыырын өйдүүбүн. Сайын эмиэ кинилэргэ сылдьыбытым. Балтым Таня баар этэ, оонньоон бөҕө биэрэрбит. Таня оонньуур бөҕөлөөх этэ, ордук сыыҥкабай иһит оонньуурдарыгар ымсыырар этим. Хаппахтаах көстүрүүлэ арааһа, чааскы, тэриэлкэ, бииккэ, луоска, быһах барыта баара. Өрүскэ киирэн кумахха ол бу араас аһылыгы астаан оонньуурбут, хобордооххо туой алаадьы ,,буһарарбыт''. Таня ол иһиттэриттэн сайылыкка барарбар бэлэхтээн ыыппыта. Онно наһаа үөрбүтүм. Саҥа Күөлтэн күһүн бөһүөлэккэ киирэрбитигэр иһиттэрбин кистээн аҕай хаалларбытым, эһиилигэр сайылыкка тахсаат трактор сыарҕатыттан түһээт даҕаны иһиттэрбэр сүүрбүтүм. Үһүс кылааска үөрэнэрбэр Таня оскуолаҕа киирбитэ. Иккиэн бииргэ оскуолаҕа барарбыт кэлэрбит, үксүн кинилэргэ сылдьарым. Никииппэр таһаара сайыҥҥы хоспох оһоҕор лэппиэскэ буһарарын өйдүүбүн. Төрдүс кылаас кэнниттэн Куокунуга үөрэнэ барбытым, убайдарым Виталий, Валентин онно үөрэнэллэр этэ, бары интернакка олорбуппут. Өрөбүллэрбитигэр, каникулбутугар Тэҥкэҕэ сатыы кэлэр этибит. Кыһыҥҥы каникулга массыынаннан таһаллар этэ. 6-ыс кылааһы бүтэрбит сылбар Бэттиэмэҕэ сайылаабыппыт. Онно эбэбит Даарыйа балта Мотурууна Тойбохойтон күүлэйдии кэлбитэ. Аны өйдөөтөхпүнэ соҕотоҕун олорор буолан миигин доҕор гына илдьэ бараары кэлбит эбит. Дьонум үөрүүннэн сөбүлэспиттэрэ. Инньэ гынан эдьиийим атыгар мэҥэстиһэн аны Тойбохойдуур буолбутум.

        Тойбохойго 7, 8, 9, 10 кылаастарга үөрэммитим. Мотурууналыын иккиэйэҕин олорбуппут. Дьиэбит оскуолаттан тэйиччи этэ, бииргэ үөрэнэр кыргыттарбынаан сылдьарым. Кылааспытыгар 21 этибит. Улахан оскуола буолан араас сирдэртэн бары оҕолор бааллара. Куокунуга бииргэ үөрэммит оҕолорум ахсыһы бүтэрэн баран кэлбиттэригэр үөрүү бөҕө буолбутум. Эдьиийим Мотурууна аһара асчыт этэ, оскуолаттан киирэрбэр мэлдьи итии мииннээх көрсөрө, бэрэски буһарарын сөбүлүүрэ, онон сотору сотору минньигэс баҕайы бэрэски сиирим.  Элгээйигэ олорор Сэрэпииннээҕи кытары суруйсара, суругун миигиннэн суруйтарара уонна аахтарара. Кини остолобуойга муоста сууйар этэ. Өрөбүллэрбэр баран көмөлөһөр этим. Бырааһынньактарга остолобуойга сүрдээх элбэх торду буһараллара, олор ахсааннарын ааҕар этим. Оскуолабын үөрэнэр оҕолорбун сөбүлүүрүм, ол гынан баран Тойбохойу бэйэтин испэр киллэрбэт этим. Куокунум ордук этэ, өрүс үрдүгэр оонньуурбут, субботниктарга көхтөөхтүк үлэлиирбит. Үчүгэй үөрэҕим иһин икки төгүл оройуоҥҥа слетка кыттыбытым. Тойбохойтон Иннокентьева Наташа, Попова Маша, мин буоламмыт дьиэбитигэр  субуотаҕа үс көһү сатыы хааман тиийэн баран өрөбүлгэ төттөрү кэлэрбит. Кылааспытын хас да учуутал салайбыта, олортон үөһэ кылаастарга салайбыт Усов Михаил Аввакумовиһы эрэ үчүгэйдик өйдүүбүн. Кини идэтинэн физик этэ. Каникулларга кыһын массыынаннан ыллараллара. Балтым Мила уонна кыра бырааттарым Оппуонньукка, Болуодьукка үөрүү бөҕө буолан көрсөллөрө. 1971 сыллаахха уопсай дьиэбит илинтэн арҕаа көһөн кэлбитэ, арҕаа ортоку бөһүөлэккэ арыттаах муосталаах саҥа хотон үлэҕэ киирбитэ. Урут олорбут квартирабытыгар олорбуппут. 1974 сыл кыһыныгар дьонум Бордоҥҥо көһөн кэлбиттэрэ. Элбэх оҕону ыалларынан, интернатынан тарҕатан үөрэтии хайдах да кыаллыбат суол этэ. Дьоммут барахсаттар төһө да Тэҥкэлэриттэн тэйиэхтэрин баҕарбатахтарын иһин көһөргө күһэллибиттэрэ. Төрөөбүт сирдэриттэн тэйиилэрэ сааһырбыт дьоҥҥо охсуулаах буолбута. Мин санаабар аҥардас ол онтон оҕустаран аҕабыт 6 сыл буолан баран, баара суоҕа 49 сааһыгар ынах ыы олорон сүрэҕэ эмискэ тохтоон олохтон барбыта. Ийэбит кини кэнниттэн 8 сыл буолан баран 52 эрэ сааһыгар эмиэ соһуччу суох буолбута. Өрөблэ, сынньалаҥа суох кыһыннары-сайыннары хотон ыарахан үлэтигэр эриллэн үйэлэрэ кылгаабыта буолуо эрээри, мин санаабар Тэҥкэлэригэр, төрөөбүт сирдэригэр олорбуттара буоллар арыый да уһуннук олоруо этилэр.

        Орто оскуоланы Тойбохойго бүтэрэн баран Дьокуускайга үөрэх туттарса бара сылдьан баран төннөн кэлбитим. Бордоҥҥо кими да билбэт этим, инньэ гынан тэһийиминэ дойдубар Тэҥкэҕэ үлэлии барбытым. Миигин бороон көрөөччүннэн үлэҕэ ылбыттара. Урут олоро сылдьыбыт уопсайбар Алексеева Аанчык диэн кыыстыын олорбуппут. Киэһэ аайы киинэ буолара, субуоталарга, бырааһынньыктарга үҥкүү буолара, онон чуҥкуйбат этибит. Уопсайга биир сыл олорбутум, иккис сылбар эһэм Ньукулайдаахха олорон үлэлээбитим. Эһэм, эбэм сарсыарда 5 кэ тураллара, биһиги эмиэ эрдэ туран аһаан баран үлэлии барарбыт. Миигин кытары эдьиийим Ольга бороон көрбүтэ. Эльиийдэрбинээн Танялыын, Агалыын тэллэйдии барар этибит. Тэллэйбитин аҕалан арыыга буһаран сиирбит аһара минньигэс этэ. Онно аан маҥнай тэллэйи амсайбытым. Сайын Дьокуускай Бэс Чагда диэн санаторийыгар сынньанан кэлбиппит. Икки сыл үлэлээн баран Бордоҥҥо дьоммор төннүбүтүм. Ийэбин кытары бороон көрүүтүгэр үлэлээн барбытым. Убайдарым Виталий, Валентин эмиэ фермаҕа үлэлииллэрэ.

Виталий 1980 сыллаахха кэргэннэммитэ. Кэргэнэ Иванова Венера Егоровна төрүт уус бордоҥ. Түөрт оҕоломмуттара. Виталий армияҕа сулууспалаабыта, кэргэннэнэн ыал буолан олорон ыалдьан инбэлииккэ тахсыбыта, онтон ыарыыта бэргээн олохтон эрдэ барбыта.

Валентин кэргэннэммэтэҕэ. Оттуу сылдьан сыыһа туттан итии ууга этин тириитин элбэх бырыһыанын сиэтэн Дьокуускайга РБ №2 ожоговай отделениетыгар эмтэнэ сатаабыта. Онто сэтэрэн кэлин олохтон эмиэ эрдэ барбыта.

Үһүс уол Виктор олоҕор табыллыбатаҕа. Сыыһа суолга үктэнэн чэпчэкитэ суох олоҕу олорбута, инсуллаан ыалдьыбыта, кэлин куртаҕынан ыалльан өлбүтэ. 

Бэһис оҕо Аркадий Өлүөхүмэҕэ электрик үөрэҕин бүтэрбитэ. Бордоҥҥо үлэлээбитэ. Совхоз ыһыллыбытын кэннэ Сунтаарга Бойом диэн эт-үүт сыаҕар электриктээбитэ. 2003 сыллаахха Попова Александра Александровна диэн кыыһы кэргэн ылбыта. Настя диэн кыыс оҕоломмуттара. Аркадий 2014 сыллаахха ыалдьан олохтон барбыта. Кыыһа Настя билигин Дьокуускайга  культура колледжыгар үөрэнэр.

Алькор 1964 сыллаах төрүөх, алтыс оҕо. Совхозка араас үлэлэргэ үлэлээбитэ. 1992 сыллаахха Иванова Айталина Алькоровна диэн кыыстыын ыал буолбуттара. Айта бордоҥтон төрүттээх. 4 оҕолоохтор 2 сиэннээхтэр. Алькор билигин пенсияҕа олорор. Кыыһа Кристина Дьокуускай куоракка перинатальнай Центрга акушеркалыыр, уола Вова Ньурбаҕа ыал, биир оҕолоохтор.

Мила иккис кыыс, сэттис оҕо. Фермаҕа үлэлээбитэ. 1985 сыллаахха Бордоҥ уолугар Герасимов Иван Петровичка кэргэн тахсыбыта.  Тэҥкэҕэ олорбуттара, сүөһүгэ үлэлээбиттэрэ. Биэс оҕоломмуттара, оҕолоро оскуолаҕа киирэр саастарыгар Бордоҥҥо көспүттэрэ. Эмиэ сүөһүгэ үлэлээбиттэрэ. Билигин сиэн уруу бөҕөлөр. Ахсыс оҕо Юрий фермаҕа үлэлээбитэ. 1986 сыллаахха Аллыҥа кыыһа Маймага Диана Христофоровналыын ыал буолбуттара. 3 оҕоломмуттара, 7 сиэннэммиттэрэ.

Юра хомойуох иһин кылгас үйэлэммитэ, эдэр сааһыгар ыалдьан олохтон туораабыта.

Афоня, 9-с оҕо билигин Сунтаарга олорор, тэрилтэҕэ охранниктыыр, кэргэнэ суох, соҕотоҕун сылдьар.

Саамай кырабыт Володя совхозка үлэлээбитэ. 1995 сыллаахха Петрова Маргарита Дмитриевна диэн Куокунуттан төрүттээх кыыһы кэргэн ылбыта. Билигин Сунтаарга олороллор, Татыйыына маҕаһыыныгар охранник. 3 оҕо амарах аҕата, 5 сиэн тапталлаах эһэтэ.

Мин ыал улахан кыыһабын, үһүс оҕобун. Тэҥкэҕэ икки сыл үлэлээн баран 1977 сылга Бордоҥҥо кэлбитим.  Кэлээт да фермаҕа ыанньыксыттаан барбытым. Ийэм фермаҕа бороон көрөр этэ. 1982 сыллаахха ыал буолбутум. Кэргэним Прокопьев Гаврил Михайлович Бордоҥ төрүт олохтооҕо этэ. Дьокуускайга т/х салайар кадрдарын бэлэмниир техникумҥа үөрэнэ сылльара. 1983 сыллаахха үөрэҕин бүтэрэн баран Нээлбиктэҕэ биригэдьииринэн анаммыта. Икки улахан уолбут онно төрөөбүттэрэ. Мин оҕолорбун көрөн олорбутум. Үс сыл буолан баран Бордоҥҥо көспүппүт, икки кыра уолаттарбыт манна төрөөбүттэрэ.

Совхозтар ыһыллан кооперативтар тэриллибиттэригэр тракториһынан үлэлээбитэ. Анабыга, Нээлбиктэҕэ, Бэттиэмэҕэ отчуттары салайан сайын аайы звеньевод буолар этэ. Кооператива ыһыллыбытын кэннэ чааһынайга сүөһүлэрин көрөн олорбута. Куруҥ Балаҕан Тараҕайыгар оттуур сир анаппыта, онно ынахтарбытыгар сылын аайы күн бүгүнүгэр диэри оттуубут.  Ганя үлэһит бэрдэ, туруоруммут сыалын-соругун толорон тэйэр киһи этэ. Майгылаах бастыҥа, мэлдьи күлэ үөрэ сылдьара.

Мин кэнники детсадка үлэлиирбэр рабочайынан киирэн үлэлээбитэ. Мин үлэбин чэпчэтэн маҕаһыынтан бородуукталарбын аҕалан биэрэрэ. Коллектив олоҕор актыыбынайдык кыттара, эйэҕэс майгытын үлэһиттэр билигин даҕаны үтүө тылынан ахталлар. Аҕабыт барахсан 2001 сыл сайыныгар сүрэҕинэн эмискэ ыалдьан олохтон эрдэ барбыта. Ганя оҕолоругар аһара кыһаллар этэ. Уолаттарын кыра саастарыттан спортка көҕүлээбитэ. Уолаттар спордунан утумнаахтык дьарыктаммыттара олохторугар туһалаах буолла. Бары үөрэнэн, идэ ылан үчүгэй үлэһит дьон буоллулар. Кэргэннэнэн билигин бэйэлэрэ ыал аҕа баһылыктара, сиэн бөҕөнү бэлэхтээтилэр.

Улахан уолум Дмитрий Хабаровскай куоракка Школа милиции бүтэрбитэ. Бэдьимэҕэ участковайынан үлэлиир, капитан званиелаах. Иванова Алёна диэн психолог идэлээх олохтоох кыыһы кэргэн ылбыта. 3 кыыс оҕолоохтор. Дима туйгун сулууспатын иһин, ,,За отличную службу'' 1.2.3 степеннээх бэлиэлэринэн, Ил Түмэн махтал суруктарынан наҕараадаламмыта.

Иккис уол Михаил Росгвардияҕа сулууспалыыр, ефрейтор, отделение командира. Туйгун сулууспатын иһин ,,Отличник службы'' 1. 2 степеннээх бэлиэлэринэн наҕараадаламмыта, былырыын ,,Отличник Росгвардии'' буолбута. Кэргэнэ Неустроева Мария детсад оҕолоругар физкультураны биэрэр, биир уол оҕолоохтор, Аллараа Бэстээххэ олороллор.

Үһүс оҕобут Владислав араас үлэлэргэ үлэлиир. Кэргэнэ Иванова Галя лесной оскуола үлэһитэ, кинилэр Сунтаар ыаллара.

Кыра уолбут Гаврил Бүлүү педучилищетын бүтэрэн физкультура учуутала. Бастаан Бордоҥҥо учууталлаабыта. Билигин Аллараа Бэстээххэ олороллор, кэргэнэ Аргунова Галина Бэдьимэттэн төрүттээх, кондитерскай сыахха үлэлиир. Биһиги ийэбит, эбэбит, хос эбэбит Николаева Наталья Николаевна 10 оҕону төрөппүтүн иһин 1974 сыллаахха, өссө Тэҥкэҕэ олорор кэмигэр, Герой Ийэ  үрдүк аатын сүкпүтэ.  Кэлин Бордоҥҥо бороон көрүүтүгэр үрдүк көрдөрүүлээх үлэтин иһин оройуон чулуу үлэһиттэрин делегациятын састаабыгар киирсэн Москваҕа Бүтүн Союзтааҕы Норуот хаһаайыстыбатын ситиһиитин Быыстапкатыгар күүлэйдээн кэлбитэ. Мин кэргэннэнэн оҕолорум утуу субуу төрөөннөр оҕо көрсөр киһи наада буолбутугар, үлэтиттэн уурайан сиэннэрин көрөн олорбута. Ийэбит, эбэбит ол курдук барыбытыгар көмө-имэ буолара, мэлдьи түбүккэ сылдьара. Барыбытын биир сомоҕо гына иитэлээбитэ, ол иһин ийэбит да суоҕар бэйэ бэйэбитин тутуһа, хардары таары көмөлөсүһэ сылдьабыт. Мин билигин пенсиябар олоробун, детсадпар таҥас сууйааччыннан үлэлиибин. Соҕотох хаалан баран тэһийбэккэбин, хаһан эрэ өрдөөҕүтэ эдьиийим Моторууна миигин доҕор гынаары илдьибитин курдук, улахан уолум Дима кыыһын Джулиананы, түөрт  ыйдаах оҕону куораттан аҕалан бэйэбин кытары илдьэ сылдьабын.

Кыыһым устунан миэхэ улаатан эрэр. Аһара активистка, үөрэҕэр ударница, ,,Сардаҥа'' фольклор куруһуогар сылдьар. ,,Тэтим'' үҥкүү ансаамбылын кытары омук сирдэринэн гастролларга сырытта.

ВПК ,,Беркут'' састаабыгар баар, быйыл улуустааҕы күрэххэ бастаабыттара. Атын да сиэннэрим үөрэххэ, спортка ситиһиилэрэ элбэх. Биһиги дьоммут Наталья Николаевна, Владимир Филиппович сиэннэрэ, хос сиэннэрэ элбэхтэр, кинилэр бары үчүгэй үөрэхтэринэн, олоххо ситиһиилэринэн дьоннорун үтүө тылынан ааттата сылдьалларыттан ис сүрэхпиттэн үөрэбин уонна киэн туттабын.