Татьяна Егоровна ИЛЬИНА

Ылдьыыннар, Сэмэнэптэр удьуордара

Мин, Ильина Татьяна Егоровна, Тэҥкэҕэ төрөөбүтүм. Аҕам Ильин Егор Гаврильевич, ийэм Ильина Мотрена Матвеевна эмиэ төрүт Тэҥкэлэр.

Мин төрүөм иннинэ биир уол оҕо сэттэ сааһыгар тиийэн баран тымныйан суох буолбут. Аҕам сэриигэ  сылдьыбытын, "Японияны кыайыы иһин” мэдээлинэн наҕараадаламмытын туһунан бу хойут кинигэттэн биллибит. Аҕам кыһынын бултуур, сайынын тутууга үлэлиир этэ. Дьиэ тута сылдьан ыалдьан 1959 с. суох буолбута. Ийэм колхозка ыанньыксыттыыр этэ. Аҕам эһэтэ Иванов Илья Захарович, эбэтэ Федорова Елена, кинилэртэн түөрт оҕо төрөөбүт - Николай, Гаврил, Татьяна уонна Евдокия. Илья бырааттаах эбит Иванов Конан диэн, кини кэргэнэ Николаева Мария диэн. Илья оҕолорун Кириэстээх таҥаратын дьиэтин аҕабыыта: "эн Ылдьаа диэҥҥин, онон Ылдьыыннар диэн буолаҕыт” диэбит. Онон Ильиннэр буолбуттар. Кэргэнэ Ильина Марфа Степановна, кинилэртэн сэттэ оҕо төрөөбүт:  Иван, Егор, Иннокентий, Мария, Наталия, Анна, Мотрена. Иваны, Наталияны билбэппин. Иннокентийтан түөрт оҕо. Билигин биир кыыс Муза, учуутал, билигин Дьокуускайга бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор. Мария, Анна оҕоломмотохторо. Мотрена икки кыыстаммыта, улахан кыыс Галина Сунтаарга олорор, кыра кыыс Маргарита эдэр сааһыгар ыалдьан суох буолбута.

Аҕам дьоно Оторууска илин диэки өрүс үрдүгэр олорбуттара. Кинилэр олорбуттарын туоһута, өрүс уоранын "Ылдьыын уорана” диэн күн бүгүҥҥэ дылы ааттыыллар. Эһэм балыксыт этэ. Миигин куруук эһэм тыыга олордо сылдьар этэ. Эһэм аҕам иннигэр суох буолбута, эбэм Марфа хойут суох буолта.

Ийэм аҕата Семенов Маппый, эбэм Аана Артамоновна. Кинилэр аҕыс оҕоломмуттар: Варвара, Михаил, Прокопий, Маайа, Натаай, Моторууна, Кэтэриис уонна Маруся. Варвара үс кыыс, биир уол оҕоломмут:  Даша, Дуня, Маруся, Михаил. Даша, Михаил оҕоломмотохтор. Дуня Кириэстээххэ ыал буолан олорбута, киниттэн үс уол баар. Маруся Тойбохойго билигин биир уолунаан олорор. Улахан уол Валентин Тэҥкэҕэ, улахан кыыс Валентина Магадаҥҥа, орто кыыс Варя Туркменияҕа, кыра кыыс Маша Миирнэйгэ, Катяттан хаалбыт уол Дьокуускайга олороллор. Валерийтан үс кыыс, биир уол бааллар.

Маайа биэс уолламмытыттан улахана Валерий Тойбохойго олорор, кэргэнэ Мария Мэҥэ-Хаҥалас Төхтүрүттэн төрүттээх, уолаттара Дьокуускайга олороллор. Орто уол Григорий, кэргэнэ Надежда Сунтаар ыала. Кыра уол Тимофей, кэргэнэ Альбина Уус-Алдан Найахыта, Дьокуускайга олороллор.

Кэтэриис тоҕус оҕоломмутуттан билигин икки кыыс баар. Катя Депутатскайга, Муза Покровскайга ыал буолан олороллор. Валерийтан биэс оҕо, Ивантан үс оҕо хаалбыттара. Атыттарын чуолкай билбэппин. Михаил, Прокопий, Натаай, Маруся кэргэннэмэтэхтэрэ.

Эһэм Маппый эмиэ Отуруус түбэтиттэн силистээх-мутуктаах. Аҕыс оҕолоох Миитэрэй Сэмэнэп аҕыс оҕотуттан улаханнара. Бастакы кэргэнтэн түөрт оҕо: Маппый, Бүөтүр, Дьэпсэй, Ньукулай, иккис кэргэнтэн Сүөдэр, Байбал, Кынаачай, Кэтэриинэ. Ньукулай икки оҕоломмут – Маайа, Иппатий. Маайа уола Борис Тэҥкэҕэ олорор. Иппатий икки оҕолооҕо Светлана, Коля Сунтаарга олороллор. Бүөтүр икки кыыстаах, улахан кыыһа Маруся Петров Лука Васильевичтыын ыал буолан 10 оҕону төрөтөн, иитэн-үөрэттэрэн, билигин бэйэлэрэ халыҥ аймах буоллулар. Ол курдук оҕолор Зояттан ураты бары Дьокуускайынан, Намынан ыал буолан, удьуору ууһатан олороллор. Зоя Бордоҥҥо олорор. Бүөтүр кыра кыыһа Ирина Сунтаарга ыал буолан олорбута, сааһын тухары сельпоҕа, общепитка үлэлээбитэ, билигин Дьокуускайга олорор.

Дьэпсэй кыыһа Марфаттан кыыс Валентина Сунтаарга олорор, түөрт оҕо, сиэннэр ийэлэрэ, эбэлэрэ. 

Сүөдэрдээх, Байбал туһунан туох да биллибэт курдук. Байбал сэрииттэн кэлэн иһэн Алдаҥҥа хаалан көмүскэ үлэлээбит, онтон кэлин Амма оройуонугар ыал буолан олорон 60-с сыллар бүтүүлэригэр өлбүт. Хомойуох иһин аймахтарын кытта сибээһин туппатах буолан, кини дьиэ кэргэнин, бэйэтэ тугу үлэлээбитин туһунан тугу да билбэппит. Кынаачайтан биир уол хаалбыт. Юрий Игнатьевич билигин Новосибирскай куоракка олорор. Эдэригэр Новосибирскайдааҕы университеты бµтэрэн баран онно үлэлии хаалбыта. Россия Наукатын Академиятын Сибиирдээҕи Отделениетын Г. И. Будкер аатынан ядернай физика научнай-чинчийэр институтун старшай научнай үлэһитэ. Наукаҕа кэккэ ситиһиилээх диэн бэлиэтиир тоҕоостоох, кини чинчийэр үлэтэ электроннай-лучевой технологияны кытта сибээстээх. 30-тан тахса научнай үлэ кыттыгас автора, икки айан таһаарыыга патеннаах. Кэргэнэ Людмила Ивановна, омугунан украинка, икки кыыс, биир уол оҕолоох, сиэннэрдээх кырдьаҕас ыаллар.

Саамай кыра оҕо Кэтэриинэ алта оҕоломмута: Нина, Тузем, Полина, Игнат, Коля, Ира. Билигин икки кыыс Сунтаарга бааллар, ыал ийэлэрэ, эбэлэрэ. Сиэннэр, хос сиэннэр Сунтаарынан, Дьокуускайынан, Мирнэйинэн, Амманнан олороллор.

Ийэм хойут Алексеев Никита Антонович диэн киһиэхэ кэргэн тахсыбыта. Никита уоллаах кыыстаах. Уола Юрий эдэр сааһыгар суох буолбута, кыыһа Шура Москва уобалаһыгар олорор.

Ильина Татьяна Егоровна, Сунтаар

2020 сыл