05:14 Зоя Никифоровна ИВАНОВА |
 Иванова (Степанова) Зоя Никифоровна (1946-1981) Уоттаах сэрии кэнниттэн Мария, Никифор Степановтарга иккис оҕонон эмиэ кыыс оҕо күн сирин көрбүтэ. Сир-дойду ситэн силигилээн турар кэмигэр, 1946 сыл от ыйын 27 күнүгэр, Тэҥкэҕэ саҥа киһи кэлбит дьоро күнэ буолбута. Кыыһы Зоя диэн ааттаабыттара. Оҕо эрдэҕиттэн кытыгырас, сытыы-хотуу, түргэн-тарҕан, ыраас туттунуулаах, хайа баҕарар үлэҕэ кыайыгас этэ. Ордук дьиэ ис-тас үлэтигэр сылдьара. Ол гынан баран эдьиийин Галина курдук дьиэҕэ ас астыы, быысапкалыы, баайа олорбот этэ. Ол оннугар Зоя өрүскэ киирэн таҥас сууйара, уу баһара. Оннооҕор Тэҥкэ оскуолатыгар үөрэнэ сылдьан, ССКП КК Генеральнай сэкирэтээрэ Н.С. Хрущев тыа сирин сайыннарыыга Бырагырааматын олоххо киллэриигэ кыттыһан, сүөһү сииригэр анаан оскуолаҕа күөх маассаны олордубуттара. Оскуолабыт дириэктэрэ Саввинов Алексей Исаевич кэргэнэ Усова Ксения Дмитриевна наставниктаан, бииргэ үөрэнэр кыыһыныын Петрова Ириналыын Таппалаах диэн сиргэ оҕурсу олордубуттара. Улахан баҕайы түннүгүнэн сабыллыбыт икки араһаанньыкка иккиэн сайыны супту өрүстэн уу баһан кутан, көрөн-харайан үлэлээбиттэрэ. Саҥа үөрэх дьыла саҕаланыыта, 1959 сыл күһүнүгэр оскуола линейкатыгар туустаах оҕурсу амсайан турабыт. Атын оҕолор оскуолабыт таһыгар сибэкки арааһын олордон, саҥа оскуолабыт таһа үчүгэй баҕайы буолбута. Зоя Тэҥкэ оскуолатын үөрэнэн бүтэрэн, салгыы
Сунтаар лесной оскуолатыгар үөрэммитэ. 1960 сыллаахха бүөрүнэн ыараханнык
ыалдьан, Сунтаар балыыһатыгар биир сыл сыппыта. Онон сэттис, ахсыс кылаастары үлэлии-үлэлии
киэһээҥҥи оскуолаҕа үөрэнэн бүтэрбитэ. Олоххо актыыбынай позициялаах Зоя кыыс бииргэ үөрэммит оҕолорунуун ахсыс кылаас кэнниттэн тыаҕа тахсан үлэлииргэ оройуоҥҥа ыҥырыы таһааран, бука бары тыаҕа үлэлии тахсыбыттара.
Онон Зоя төрөөбүт-улааппыт Тэҥкэтигэр пиэрмэҕэ үлэлии кэлбитэ. Бөһүөлэккэ эдэр кыргыттар үлэлии кэлэн сэргэхсийии бөҕө буолбута, суббота аайы кулуубка араас таһымнаах тэрээһин буолара, онно бэлэмнэнээри киэһэ сыралаах үлэ кэнниттэн кулуубка сүүрэллэрэ. Кинини кытта үлэлии кэлбит кыргыттартан Пахомова Олимпиада Тэҥкэҕэ кийиит буолан, билигин Тэҥкэ кырдьаҕас, ытыктанар ыалын ийэтэ, эбэтэ, хос эбэтэ буолан олорор. Зоя 1966 сыллаахха Мэҥэ Хаҥалас Төҥүлүтүн техникумугар киирэн бэтэринээр үөрэҕэр үөрэнэр. Ол кэмҥэ ийэтэ Мария Романовна ыалдьан орто дойдуттан арахсар. Онон икки балтын, быраатын Бордоҥ оскуолатыгар үөрэттэрээри 1969 сыллаахха «Бордоҥ» сопхуоска саһыл пиэрмэтигэр үлэлии кэлэр. Ол саҕана интэринээккэ биир ыалтан икки оҕону ылбат этилэр. Онтубут даҕаны алтынньы ыйтан аһыллара. Соҕотох аҕабыт хамнаһыгар үс оҕону ыалга олордон үөрэттэриэххэ диэтэххэ ыарахан этэ. Өссө биһиги аймах Өкүүсэ (Степанова Акулина Иннокентьевна) диэн эдьиийдээх буолан, онно олорон үөрэнэн абыраммыппыт. Дьонноох киһи тутайбат, ойуурдаах куобах охтубат дииллэринии, үтүө санаалаах дьон көмөлөрүнэн оскуолаттан чугас буоста дьиэтин куортамнаан, Зоя оҕолорун кытта туспа ыал курдук олорбуттара. 1971 сыллаахха Сунтаарга киэһээҥҥи оскуолаҕа бииргэ үөрэммит Хадантан төрүттээх Иванов Илья Петрович диэн уолга кэргэн тахсыбыта.  Начаалынай кылааска үөрэнэр балтын Таняны
илдьэ Сунтаарга көспүттэрэ. Эдэр ыаллар кими баҕарар кытта түргэнник уопсай тылы булар буоланнар атастара-доҕотторо уонна икки өттүттэн аймахтара-уруулара элбэх буолан өрүү ыалдьыттаах-хоноһолоох этилэр. Иккиэн хайа баҕарар киһини, оҕо буоллун, кырдьаҕас буоллун биир тэҥник үөрэ-көтө көрсөллөрө. Тэрээһиннээх ылыннарыылаах тыллаах буолан, эдъиэй Зоя этиитинэн бары ыалынан саһаанныырбыт, оттуурбут, сир астыырбыт, кими эрэ атаарарбыт, көрсөрбүт. Мин үлэһит буолан баран, ыал буолан туспа көһүөхпэр диэри эдьиийим аахха олорбутум, онно эдьиийбиттэн үөрэммитим элбэх, ол курдук кини кэргэнигэр, аймахтарыгар, ыкса ыалларыгар хайдах сыһыаннаһарын билигин олохпор холобур туттабын, эдьиийим сүбэтэ-амата төһүү күүс-көмө буолар. Элэккэй, сайаҕас үтүө-мааны майгылаах буолан аймах бары сылдьара, ордук быраата Валерий, кэргэнинээн Леналыын элбэхтэ сылдьаллара, онтуларын наһаа истиҥник ахталлар. Валерий Зоялыын саастыы буолан кыра эрдэхтэриттэн бииргэ оонньоон, араас үлэҕэ сиэттиһэ үлэлээн бэйэ бэйэлэрин наһаа ытыктаһаллара. Илья Петрович массыыналаах буолан араас наадаҕа сүүрдэн-көтүтэн абыраабыта, ама хайдах умнуллуой. 
Сунтаарга киирэн атыыһыт куурсугар үөрэнэн промкомбинат, «Партизан» маҕаһыыннарыгар атыыһыттаабыта. Дьоҥҥо эйэҕэс-сайаҕас майгылаах буолан сөбүлэтэрэ. Түргэн, ыраас туттуулаах, кэпсэтинньэҥ этэ. 1973 сыллаахха Сунтаарга саҥа дьиэ туттан киирбиттэрэ. Аҕалара Никифор Еремеевич онно Тэҥкэттэн көһөн киирбитэ. Быраастар көҥүллээбэттэрин үрдүнэн, ыал буолан баран хайаан да оҕолоох буолуохтаахпыт диэн, улахан эрэйинэн кыыс оҕоломмуттара. Ийэтин иһиттэн алта эрэ ыйдааҕар күн сирин көрбүт, киилэни да кыайбат ыйааһыннаах кыыс Ивановтарга дьэ, кырдьык, Таҥара бэлэҕин кэриэтэ буолбута. Света диэн ааттаммыт кыыс ийэлээх аҕатын истиҥ, сылаас тапталларыгар угуттанан сыралаах, үчүгэй көрүү-харайыы түмүгэр оҕо-оҕо курдук улаатан сиппитэ-хоппута. Сунтаар орто оскуолатын үчүгэйдик үөрэнэн бүтэрэн, салгыы Дьокуускайдааҕы пединститут Нерюнгритааҕы филиалыгар үөрэнэн алын сүһүөх кылаас учууталын идэтин ылбыта. Үөрэҕин бүтэрэр сылыгар Эдьигээнтэн төрүттээх Ефимов Николай Степанович диэн уоллуун олохторун холбоон, ыал буолан Сунтаарга көһөн кэлбиттэрэ. Манна уоллаах кыыс оҕолонон баран, 2003 сыллаахха кэргэнин дойдутугар Эдьигээҥҥэ барбыттара. Онно тиийэн, Светлана үөрэммит идэтинэн учууталлаабыта. 2017 сыллаахха оҕолоро орто оскуоланы бүтэрбиттэрин кэннэ Дьокуускайга көспүттэрэ. Уоллара Степан 1999 с. төрүөх, аармыйа кэнниттэн Дьокуускайга «Авторитет» диэн массыына саппаас чааһын атыылыыр уонна өрөмүөннүүр тэрилтэ биир тутаах үлэһитэ. Быйыл заочно үөрэххэ туттарсар баҕалаах. Эбэтин аатын ылбыт кыыс Зоя 2001 с. төрүөх. Дьокуускайга «Центр образования» 2- с кууруска үөрэнэр. Светлана Ильинична Дьокуускайдааҕы 22№- дээх коррекционнай оскуолаҕа ситиһиилээхтик үлэлии сылдьар. Ити курдук, эдьиийбит Зоя Никифоровна ситэ олорботох олоҕун кыыһа Светлана, сиэннэрэ Степан, Зоя салгыыллар. Олох салҕанар.
Маргарита Николаева, Зоя балта.
Ахтар саныыр, тапталлаах ийэм Зоя Никифоровна  Мин, Ефимова (Иванова) Светлана Ильична, 1976 сыллаахха, муус устар 20 күнүгэр, күн сирин кербүтүм. Ийэм - Иванова (Степанова) Зоя Никифоровна, аҕам - Иванов Илья Петрович. Дьонум миигин оҕоломмуттарын туһунан, эмиэ, туспа кэпсээн. Ийэм барахсан, ыарытыйар буолан, быраастар боппуттарын үрдүнэн, миигин куоракка кэлэн төрөөбүт. Мин киһи буолар дьолбор, ийэм тастыҥ балта, Агния Дмитриевна, ол кэмҥэ, мединститут бүтэһик куурсун устудьуона, практикатын бара сылдьан, ийэбин көрөн-истэн, наһаа көмөлөспүт. Эдьиийэ муҥатыйарын көрөн, оҕотун хаалларан, «кювез» аппараакка уган, миигин быыһаан турардаах. Дьэ, онтон ыла, күндү түүлээххэ сууламмыт, күндү кыыс буолан, дьоллоох Дьокуускайтан, дьиэбэр, Сунтаарга тиийэн кэлбиппин уьу. Ийэм, аҕам тапталыгар угуттанан, улаатан испиппин. Ийэм барахсан, ыалдьара өссө бэргээн, мин 4 саастаахпар, күн сириттэн куоппута. Ол эрэн, баҕар, дьон кэпсииринэн дуу, баҕар, хайдах эрэ, өйбөр хатанан хаалбытынан дуу, ийэбин өйдүүр курдукпун. Уонна, ийэм бииргэ төрөөбүттэрэ, ийэбин улаханнык суохтаппатахтара. Эдьиэй Галям (Егорова Галина Никифоровна) - ийэм, бииргэ төрөөбүт, улахан эдьиийэ. Кинини батаммын, мин учуутал идэтин талан, үлэлии сылдьабын. Хас өрөбүл аайы, эдьиийим аахха баран кэлэрим. Эдьиэй Галям ийэлии истиҥ сыһыанын, өрүү, сүрэхпэр илдьэ сылдьабын, олус суохтуубун. Ыарахан ыарыыга ылларан күн сириттэн куоппута, хас да сыл буолла. Ол эрэн, Эдьиэй Галям этээччи: «Төһө да, киһи суох буолбутун кэнниттэн, кинини саныыр, өйдүүр буоллаххытынан, кини тыыннаах»- диэн. 1993 сыллаахха Сунтаар № 1 орто оскуолатын «4» уонна «5» сыанаҕа үөрэнэн, бүтэрэн, биир сыл үлэлээн баран, 1994 сыллаахха Нерюнгри куоракка, ЯГУ филиалыгар, алын сүһүөх учуутала идэтин ылаарыбын, үөрэххэ киирбитим. 1998 сыллаахха бүтэрэн, оҕолорум аҕаларын көрсөн, ыал буоларга турунан, Сунтаарбар төннөн кэлбитим. 1999 сыллаахха, Сунтаарга, ийэ буолар дьолу билэммин, уол оҕоломмутум. Онтон, 2001 сыллаахха, тохсунньу ый тымныытыгар, аны, кып-кырачаан, кыыс оҕоломмуппут. Ийэбин кэриэстээн, Зоя диэн ааттаабытым.  Оҕолорум Стёпа уонна Зоя, 2017 сыл, Эдьигээн.
2003 сылтан 2017 сылга дылы, кэргэним дойдутугар, Эдьигээҥҥэ олорбуппут. Онно, идэбинэн, алын сүһүөх учууталынан, оскуолаҕа үлэлээбитим. Эдьигээҥҥэ үлэлээбит, олорбут сылларым, миэхэ, күүстээх опыт буолбуттара. Оҕолорум оскуоланы бүтэрэн, 2018 сыллаахха, киэҥ сиргэ үөрэнэ-үлэлии диэн, дьоллоох Дьокуускайга көһөн кэлбиппит. Уолум, Ефимов Степан Николаевич (24.05.1999с төрүөх), Эдьигээн орто оскуолатын 2017 сыллаахха бүтэрэн, биир сыл үлэлээн баран, 2018 сыллаахха, ытык иэһин толоро, саллааттыы барбыта (Забайкальский край город Чита поселок Песчанка 346 танковый полк 2 танковый батальон 6 учебно-танковая рота). 2019 сыллаахха сулууспалаан кэлбитэ. Билигин, «Авторитет» автозапчасти маҕаһыыҥҥа, тутаах үлэһитинэн, үлэлии-хамныы сылдьар. Кыыһым, Ефимова Зоя Николаевна (12.01.2001 с. төрүөх), Эдьигээн орто оскуолатын бүтэрэн, Дьокуускай куоракка, ЯЭПИгэ «Экономика и бухучет» диэн үөрэххэ, үөрэнэ сылдьар. Мин, дефектолог идэтин баьылаан, 2019 сылтан, доруобуйаларыгар хааччахтаах оҕолор оскуолаларыгар (МОКУ «Специальная (коррекционная) основная общеобразовательная школа №22 VII вида»), үлэлии-хамныы сылдьабын. Быйыл, учууталынан үлэлээбитим, номнуо, 20 сыла буолар. Дьокуускай куорат, 2021 с.
|
|
|
